Het is geen geheim dat vertalen nu heel anders gaat dan vijf jaar geleden. Kunstmatige intelligentie heeft de vertaalsector opgeschud, met name door de enorme verbetering in automatische vertaling. Tot ongeveer drie jaar geleden waren er ontelbaar veel hilarische vertaalfouten op bijvoorbeeld diverse reissites te vinden, maar inmiddels zien we veel overtuigender en zelfs idiomatisch taalgebruik.
Een onvermijdelijk gevolg van deze indrukwekkende ontwikkeling is dat steeds meer professionals, in plaats van ervaren, menselijke vertalers in te huren, in hun contacten met klanten en cliënten sterk vertrouwen op machinevertaling. We moeten ons echter afvragen in hoeverre we op deze hulpmiddelen kunnen vertrouwen om professioneel en effectief te communiceren.
Voldoet een machinevertaling voor juridische vertalingen?
Er bestaat natuurlijk geen twijfel over de tijd die automatische vertaling bespaart. Het zorgt ervoor dat veel van de basisproblemen niet meer aangepakt hoeven te worden. De beschikbare hulpmiddelen produceren redelijke tot goede vertalingen van veel standaardzinnen en conventionele zinnen.
Maar als u langer met dergelijke hulpmiddelen werkt, gaan er een aantal dingen opvallen. Zo dringen machinevertalingen niet altijd door tot de essentie van de brontaal. Kunstmatige intelligentie bezit natuurlijk ook geen bewustzijn. En dat is dan ook gelijk het grootste probleem: een gebrek aan bewustzijn. Taal leeft en iedere spreker heeft zijn eigen voorkeuren.
Alle complexe regels van de taal en grammatica vastleggen op zo’n manier dat kunstmatige intelligentie dit kan toepassen, waarbij ook rekening wordt gehouden met de omliggende context, is voorlopig nog niet aan de orde. Daarom geeft een machinevertaling vaak het gevoel van slechtzittende kleding: wat de machine produceert is nooit op maat gemaakt voor de taak in kwestie, maar genereert eerder een ‘one size fits all’-resultaat. De vraag is dan ook in hoeverre wij erop kunnen vertrouwen dat vertaalmachines solide, ondubbelzinnige en overtuigende teksten leveren.
Hoe goed zijn machinevertalingen bij lange zinnen?
Als er iets is waar machinevertaling over struikelt, dan is het wel lange zinnen. Hieronder ziet u een voorbeeld van een Nederlandse zin die onlangs voorbijkwam. De zin (licht aangepast om de anonimiteit te waarborgen) luidt als volgt:
De maatschap van elk lid wordt jaarlijks, uiterlijk drie maanden na het begin van het lopende boekjaar, ingeschaald door het bestuur voor wat betreft het vaste winstaandeel en voor wat betreft de positie van haar variabele winstaandeel, binnen de grenzen van het remuneratiebeleid.
DeepL vertaalde dit als volgt naar het Engels:
Each member’s partnership is scaled annually, no later than three months after the beginning of the current financial year, by the board in terms of its fixed profit share and in terms of the position of its variable profit share, within the limits of the remuneration policy.
Voor een moedertaalspreker van het Nederlands lijkt dit waarschijnlijk een aanvaardbare vertaling. Het is immers een nauwkeurige weergave van het origineel. Echter, een Engelse native speaker zou verbijsterd opkijken en de zin meerdere keren moeten lezen voordat hij ook maar enigszins begrijpt wat er bedoeld wordt. Dat gaat natuurlijk voorbij aan het doel van de vertaling.
Wat is er dan mis mee?
Om te beginnen begrijpt de vertaalmachine duidelijk weinig van hoe het Engels in de praktijk wordt gebruikt. Ze vertaalt gewoon de elementen van de zin, één voor één, in de volgorde waarin ze voorkomen. En laat de woordvolgorde nou net een van de belangrijkste aspecten van het Engels zijn. Dat komt omdat het waarschijnlijk de minst verbogen Europese taal is, wat betekent dat de woorden zelf weinig onthullen over hun grammaticale functie. Het is daarom vooral afhankelijk van hoe zinnen in elkaar zitten.
Een paar problemen van de machinevertaling in kwestie:
- Gebruik van de passieve vorm. In het Engels wordt de passieve vorm gebruikt voor speciale nadruk. De passieve vorm maakt de zin lastiger om te lezen dan de actieve vorm. Daarnaast is er ook geen reden om de passieve vorm hier te gebruiken.
- Tijdsuitdrukkingen: er worden twee aparte tijdsuitdrukkingen gebruikt, maar beide verwijzen naar dezelfde gebeurtenis! En ze staan ook nog eens midden in de zin. Hier zal de lezer ongetwijfeld over struikelen.
- Als we eenmaal zijn aangekomen aan het eind van de zin bij “binnen de grenzen”, weten we niet meer wat er binnen die grenzen gebeurt. Dit komt omdat de actie die erop van toepassing is – “elk … partnerschap wordt jaarlijks geschaald” – niet verder weg had kunnen staan, namelijk helemaal aan het begin van de zin.
Een goede juridische vertaling brengt de boodschap duidelijk en begrijpelijk over. De bovenstaande machinevertaling doet dat niet. Ze vereist tussenkomst van een mens die instinctief en uit ervaring weet hoe er in het Engels gecommuniceerd wordt.
Wat is dan wel een juiste vertaling?
Er is natuurlijk niet maar één vertaling goed, maar hieronder zie je een van de mogelijkheden:
No later than three months after the start of every financial year, the board allocates each member’s partnership to a pay scale as regards its fixed profit share and variable profit share position within the parameters of the remuneration policy.
Hoewel deze zin behoorlijk veel informatie bevat, is nu duidelijk wie welke handeling verricht en ten opzichte van wie, wat de toepasselijke regel is en wanneer de handeling plaatsvindt. De zin is geordend op een manier die onmiddellijk te begrijpen is voor een niet-Nederlandse spreker. Dit is nu heldere communicatie.
Benieuwd wat Juridisch Vertaalbureau Fiducia voor u kan betekenen? Neem dan contact met ons op om samen te kijken naar de mogelijkheden.
